Məşhur şair... Ramil Əhməd... 1920-ci ildə... Amerikada...
Yox, yox. Bu yazılanlara qəti aldanmayın. Bu dəfə nə illər əvvələ gedəcəm, nə də okeanın o üzünə adlayacam. Bu girişi yazmaq üçün heç müəllif haqqında araşdırma da aparmamışam. Müsahibələrini də oxumamışam, videolentlərinə də baxmamışam. Hətta “Google” belə mənə lazım olmayıb. Çünki bu dəfə, həmişəkindən fərqli olaraq, realda tanıdığım, ünsiyyətdə olduğum birindən yazacam. Onu məndən nə illər, əsrlər, nə də qitələr, okeanlar ayırır. O, Amerikanın " n " ştatının " x " şəhərində də doğulmayıb. Bakıda doğulub. Yaşı da çox deyil. Bu yaxınlarda "Zaman tuneli" adlı şeirlər kitabı çap olundu. Bəli, düz tapdınız - Ramil Əhməd!
3 mart, 13:55. Axundov adına kitabxananın qarşısında çaş-baş qalmışam. Hanı bu Yazıçılar Birliyi? İlk dəfə gəlirəm. Kimdən soruşuram, əlini naməlum bir səmtə uzadır. Nəhayət, Kənan Hacını görürəm. Salamlaşıb söhbət edə-edə Birliyə daxil oluruq.
Yazıçılar Birliyinin " Natəvan" klubu. Pillələri çıxa-çıxa gözüm onu gəzir. Tanış simalar görürəm: Rəşad Məcid, Səlim Babullaoğlu, Qismət, Qan Turalı... Nəhayət, gördüm onu. İlk kitab həyəcanı gözlərindən hiss olunur. İmzalayır kitabı. Kitabı vərəqlədiyim andan etibarən naməlum bir qüvvə çəkir məni. Kitabın annotasiyasını oxuyuram. Müəllifin səyahət vədinə göz gəzdirib "Zaman tuneli"nə daxil oluram:
Tunelin girişi
Kitab iç-içə keçirilmiş zamanlardan, 7 bölmədən və 77 şeirdən ibarətdir. "AntikVariant ", " Axilles dabanı", "Əvəs-siz-lik", "Müharibə", "Zaman tuneli", "Bir qadının gündəliyi" və "Sevginin zamanı" adlı 7 bölmədə müxtəlif zamanları birləşdirən - bir növ körpü missiyasını yerinə yetirən - şeirlər yer alır. Kitabda antik dövrdən çağdaş dövrə qədər bir sıra mərhələlərin fərqli rakursdan mənzərələrinə, ayrı-ayrı estetikaları yada salan maraqlı misralara az qala hər səhifədə rast gəlirsən. İlk şeirdən etibarən kitabın qəribə sehrindən qurtula bilmirəm. Xüsusilə, Ramilin dini məqamlara toxunduğu misralardakı poetiklik, maraqlı paralellər, tarixi şəxsiyyətlərin sitatlarından, tarix kitablarından dekonstruksiya etdiyi fikirlər bir oxucu kimi zövqümü oxşayır. Kitabda altından xətt çəkdiyim xeyli misra var. Onun şeirlərində həmişə qəribə bir ovqat - ümidsizlik və çarəsizlik qarışığı bir hiss bürüyür adamı. Hazırlıqlı oxucular şeirlərin hər birində alt qatda olan çarəsizliyi asanlıqla duyur. " Müharibə " bölməsinin şeirləri mənə daha çox təsir etdi. Bu bölmənin şeirlərində o, müharibənin ağrı-acısını, ağır itkiləri ən kiçik detallara qədər təsvir edib. Onun müharibə kimi ağır mövzuya daha çox uşaqların gözündən yanaşmağı bu təsirliliyi ikiqat artırır. Həqiqətən də, müharibədən ən çox əziyyət çəkən günahsız, məsum körpələr deyilmi? Atasız qalan, ana nəvazişindən məhrum olan bu körpələr hətta qolunu itirmiş bir kişidən, yoldaşı həlak olmuş bir qadından da çox şey itirir əslində... Təsadüfi deyil ki, Ramilin uşaqlara xitabla və ya onların dilindən yazdığı hər misrada bu göynərti daha qabarıq şəkildə təsvir olunur :
"...Balaca qızcığaz
gizlənqaç oynayırdı ki,
Gözlərini açanda atasını tapsın ..."
Ramil Əhmədin müharibədən bəhs edən şeirlərini oxuyanda insan dəhşətə gəlir. Yəni, doğrudanmı bu şeirləri müharibə iştirakçısı olmamış, bu ağrıları yaşamamış biri yazıb? O bu şeirlərdə həm də qadın kişi münasibətlərini tamam yeni gözlə yanaşır. Onun qadın obrazları müharibədə şikəst qalmış ərlərini nə qədər sevsələr də, cəmiyyətin qınağı, insanların nə düşünəcəyi bir canavar kimi içlərini gəmirir:
"Gedir bir qadın
bətnində körpəsi,
kürəyində ayağını itirmiş əri...
Bir qadın gedir,
bətnindəki uşaq da
addımlayır atasının yerinə...
Qadının canında gizli bir üşütmə
" - Sabah deməzlərmi,
bu körpənin ayaqları kimdəndir?"
Ramil Əhmədin kişilərin qadınsızlığına, qadınların kişisizliyinə, ailələrin uşaqsızlığına - ümumiyyətlə bütün "sızlıq"lara yanaşması orijinaldır:
" Uşaqlar,
bilməzsiniz olmadığınız evin səssizliyini...
Siz olmayan evlərin
sükutunun dərinliyindən
heç Məlikməmməd də çıxa bilməz..."
Qadın-kişi münasibətlərini əks etdirən şeirlərdə Ramilin bəzən tragik, bəzən də ironik yanaşması, incə yumoru onun növbəti uğurudur. Bu səpkili şeirlərdə əsas hadisələr forma qatından çox, məna qatında cərəyan edir:
" Qadınlar kişilərini qısqanırlar
onların alnından öpən mərmilərə.
Çünki yaxşı tanıyırlar kişilərini,
bilirlər ki,
bircə öpüşlük canları var onların..."
Ramilin şeirlərinin ifadəliliyini, məna yükünü artıran əsəs cəhətlər şeirin metafizik qatları, hisslərin çılpaqlığı ilə təsviridir. Bununla belə, Ramilin kitaba daxil etdiyi son bölmə oxucuda bir-birinə qarışmış hissləri yenidən duruldur, ona ümid aşılayır. Sevgi mövzusunda yazılmış bu şeirlərdə qəribə nikbinlik, xoş təsir hökm sürür. Ramilin bu cəhdi - bir növ oxucusunun könlünü almaq, onu gələcəyə ümidlə baxmağa dəvət etməkdir.
Kitabda tənqidi olunası məqamlar yoxdurmu? Əlbəttə, var. Məsələn, bəzi şeirlərdə olan təkrarçılıq və sairə. Amma bu kiçik məqamlar uğurlu şeirlərin fonunda görünməz olur.
Tunelin sonundakı işıq
Mənə görə Ramilin özü zaman tunelinin sonundakı işıqdır. Müasir Azərbaycan poeziyasında Salam, Aqşin və Qismətdən ibarət siyahıya indi rahatlıqla Ramil Əhmədi əlavə etmək olar. Onun istər şeirləri, istər dünya ədəbiyyatının məşhur yazıçılarından bəhs edən məqalələri, istərsə də zəngin mütaliəsi buna əsas verir...
...Kitabı bitirəndə artıq 1 saat keçmişdi. Zaman tunelindəki səyahətim o qədər maraqlı və sürətli olmuşdu ki, vaxtın necə ötdüyünü hiss etməmişdim. Bu dəfə daha bir lüksüm var idi - müəllifə zəng etmək! Mən Heminqueyi, Pamuku, Remarkı oxuyandan sonra edə bilmədiyimi etdim: Ramilə zəng vurdum...
Orxan CUVARLI
BDU-nun Jurnalistika fakültəsinin III kurs tələbəsi
çap et